跳轉到內容

潮州方言現代化手冊/語法

來自華夏公益教科書,開放的書籍,開放的世界

第 10 課

[編輯 | 編輯原始碼]

名詞和形容詞沒有詞形變化:同一個詞表示單數和複數。代詞有複數形式。

單數。複數。

我 Uá, 我。阮。咱 Ún 或 nán,我們。

爾 Lṳ́,你。恁 Nín,你們。

伊 I,他,她,它。因。伊人 I 或 i--nâng,他們,她們,它們。

語態、時態、數和人稱的區別用某些助動詞或助詞來表示,如下所示:-

陳述語氣。

現在時。

[編輯 | 編輯原始碼]
Pêng'im TL 漢字 英語
ua2lai5 úa-lâi 我來了。
le2 ke3 lúr khùr 你去。
i1 ain3 i àinn 他想要。
ung2 main3 úng màinn 我們不想要。
ning2 si6(7) ua2 gai5(7) pêng5(7)iu2 níng sĭ úa-kâi phêng-íu 你是我的朋友。
ing1/i1nang5 si6(7) ghua7nang5 ing / i-nâng sĭ gūa-nâng 他們是外地人。



過去時。

[編輯 | 編輯原始碼]

過去時的常見標誌是 有 ũ 和 甞 chêng,主要用於提問和回答,但在簡單敘述主語時很少使用,例如:-

Pêng'im TL 漢字 英語
i1 bung1 ua2 i pung úa 他給了我。
i1 za1rig8 lai5 i tsa-zîk lâi 他昨天來了。
i1 za1rig8 u6(7) lai5 a1bho5 i tsa-zîk ŭ lâi a-bô? 他昨天來沒有?
i1 za1rig8 m7zêng5(7) lai5 *或* i1 za1rig8 bho5(7)lai5 i tsa-zîk m̆-tsêng lâi / i tsa-zîk bô-lâi 他昨天沒有來。
ua2 za1rig8 zêng5(7)lai5 *或* ua2 za1rig8 u6(7)lai5 úa tsa-zîk tsêng-lâi / úa tsa-zîk ŭ-lâi 我昨天來了。


完成時。

[編輯 | 編輯原始碼]

完成時的主要標誌是 了 lióu,正 chiàⁿ,識 pat,有 ũ,未 būe,和 亞未 a-būe。

Lióu[1] 了 (完成) 只能用於敘述主語,不能用於提問,例如:-

Pêng'im TL 漢字 英語
i1 lai5-lo7 i lâi-lō 他來了。
ung2 zai1-lo7 úng tsai-lō 我們知道了。
ing1 gao3-lo7 ing kàu-lō 他們到了。

Chiàⁿ 正 (剛剛) 和 識 pat (曾經) 可用於提問和回答,例如:-


Pêng'im TL 漢字 英語
i1 zian3(2)-lai5 i tsìann-lâi 他剛剛來了。
le2 zi2(6)zung5 zian3(2)-lai5 lúr tsí-tsûng tsìann-lâi 你現在才來嗎?
le2 za2 bag4(8)lai5-ziê3 mê7 lúr tsá pak lâi tsìe mē? 你以前來過這裡嗎?
ua2 za2 m7bag4(8) lai5(7)-ziê2 úa tsá m̆-pak lâi tsíe 我以前沒有來過這裡。


Ũ (有) 有 在完成時,通常後接疑問詞 亞未 a-būe,用於提問,而 未 būe (還沒) 用於回答,例如:-

Pêng'im TL 漢字 英語
i1 u6(7) lai5 a1bhuê7? i ŭ lâi a-būe 他來了嗎?
i1 bhuê7 lai5 i būe lâi 他還沒來。
ing1 u6(7) ke3 a1bhuê7 ing ŭ khùr a-būe? 他們走了嗎?
ing1 bhuê7 ke3 ing būe khùr 他們還沒走。


將來時。

[編輯 | 編輯原始碼]

將來時的主要標誌是 àiⁿ,正要 chiàⁿ-àiⁿ,(要) 會 õi (能) 和 袂 bõi (不能),例如:-

Pêng'im TL 漢字 英語
i1 man3(2)ki2 ain3(2)lai5 i mànn-khí àinn-lâi 他明天會來。
kia6(7)diam7 ain3(2) loh8(4)hou6 khĭa-tīam àinn lôh-hŏu 一會兒要下雨了。
i1 diang1si5 zian3(2) ain3(2)lai5? i tiang-sî tsìann àinn-lâi 他什麼時候會來?[3]
i1 kia7diam7 zian3(2) ain3(2)lai5 i khīa-tīam tsìann àinn-lâi 他一會兒會來。
ua2 ê6(7)gai5(7)ghuêh8 ain3(2)dng2 úa ĕ-kâi-gûeh àinn-dńg 我下個月要回家。
i1 oi6(7) si2 a1bhoi6? i ŏi sí a-bŏi? 他會死嗎?
i1 bhoi7 si2 i bŏi sí 他不會死。
i1 ziang1lai5 oi6(7) zo3(2)dua7 i tsiang-lâi ŏi tsò-tūa 他將來會很偉大。

可能式。

[編輯 | 編輯原始碼]

可能式的標誌是 會 õi,袂 bõi,會得 õi-tit,袂得 bõi-tit,好 hó,著 tiéh,和 不可 m̄-móⁿ。

Õi (能) 會 表示能力,而 袂 bõi (不能) 表示相反,即無力。

Pêng'im TL 漢字 英語
i1 oi6(7) siu5 i ŏi sîu 他會游泳。
i1 bhoi6(7) zao2 i bŏi tsáu 他不能跑。

Õi-tit (能) 會得 表示可能性,而 袂得 bõi-tit (不能) 表示不可能。

Pêng'im TL 漢字 英語
le2 gê1mên5 oi6(7)dig4(8) lai5 a1bhoi6 lúr ke-mênn ŏi-tik lâi a-bŏi? 你今晚能來嗎?
ua2 m7oin5, ua2 gê1mên5 bhoi6(7)dig4(8) ke3 úa m̆-ôinn, úa ke-mênn bŏi-tik khùr 我太忙了,我今晚去不了。
le2 tang5(7)gua3(2) dan3(2) le2 bhoi6(7)dig4(8) lai5, le2 zi2(6)zung5 zo3(2)ni5(7) oi6(7)dig4(8) lai5? lúr thâng-kùa tànn lúr bŏi-tik lâi, lúr tsí-tsûng tsò-nî ŏi-tik lâi? 你剛才說你來不了,你怎麼現在又來了?
ua2 zi2(6)zung5(7) oin5, gu3(2)ce2(6) ziu6(7) oi6(7)dig4(8) lai5 úa tsí-tsûng ôinn, kù-tshúr tsĭu ŏi-tik lâi 我現在有空,所以我來了。
le2 nan7si6(7) bho5(7) gah4 i1 dan3, i1 bhoi6(7)dig4(8) zai1 lúr nā-sĭ bô kah i tànn, i bŏi-tik tsai 如果你不告訴他,他不可能知道。

Hó 好 和英文助動詞 may 非常接近,表示自由。

Pêng'im TL 漢字 英語
ua2 ho2(6)ke3 mê7? úa hó-khùr--mē? 我可以去嗎?
le2 ho2(6)ke3 lúr hó khùr 你可以去。
ua2 ho2(6)dan3 mê7? úa hó-tànn mē? 我可以說話嗎?


Tiéh 著 (必須,應該或應該) 表示義務。

Pêng'im 漢字 英語
le2 diêh8(4)lai5 你必須(應該或應該)來。
ham3(2) i1 diêh8(4) diam7diam7 告訴他應該保持沉默。
ua2 diêh8(4)hiam5(7) le2 我必須責備你。
le2 diêh8(4)ring7 le2 gai5(7) m7diêh8 你應該承認自己的錯誤。

M̄-móⁿ (別) 不可 表示 著 tiéh 的反義詞,即,不能,不應該,不應該。

Pêng'im TL 漢字 英語
le2 m7mon2(6) ke3 lúr m̆-mó khùr 你不能去。
ning2 m7mon2(6) bung1 i1 ke3 níng m̆-mó pung i khùr 你不應該讓他走。
ning2 m7mon2(6) a3 ning m̆-mó à 你不應該爭辯。


被動語態透過使用 分 pun,乞 khoih (給予) 和 分人 pun--nâng (給人) 來構成。

Pêng'im TL 漢字 英語
le2 koih4(8) di1diang5 pah4? lúr khoih ti-tîang phah? 是誰打你的?
ua2 bung1 i1 pah4 úa pung i phah 我被他打了。
i1 bung1nang5(7) tai5 i pung-nâng thâi 他被殺了。
bung1 di5(7)diang5 tai5 pung ti-tîang thâi? 是被誰殺的?
si6(7) bung1 i1 tai5 a1 m7si6? sĭ pung i thâi a m̆-sĭ? 他是不是被他殺的?
i1 bung1 lui5(7)gong1 ka3(2)si2 i pung lûi-kong khà-sí 他被雷電擊死了。
i1 bhoi6(7) bung1nang5 piêng3 i bŏi pung-nâng phìeng 他不會被人騙。
i1 gai5(7) mian5(7)sian1 koih4(8)nang5(7) o1lo2 i-kâi mîann-siann khoih-nâng o-ló 他的名字被人們讚揚。

進行時透過使用 在 tõ (正在) 和 要 iàⁿ (要) 來構成。

Pêng'im TL 漢字 英語
noun1gian2 do6(7) sng2 nou-kíann tŏ sńg 孩子們正在玩。
ua2 do6(7) sia2(6)ri7 úa tŏ sía-zī 我正在寫字。
a1noun5 do6(7) kao3 a-nôu tŏ khàu 孩子正在哭。
i1 dan3(2) i1 ain3(2)lai5 i tànn i àinn-lâi 他說他要來。
i1 ain3(2) dng2(6)ke3 i àinn tńg-khùr 他正在回家。

形容詞比較。

[編輯 | 編輯原始碼]

比較級。

[編輯 | 編輯原始碼]

用於比較級的詞語有愈 zú、敬 kèng(更)、𢰳 ióu(一點)、過 kùe(超過)、贏 iâⁿ(勝過、打敗)和輸,(不如、被打敗)。

Pêng'im TL 漢字 英語
ru2(6)zoi7 ru2(6)ho2 zú-tsōi zú-hó 越好越好。
zi2(6)gai5 iou2(6)dua7 tsí-kâi ióu-tūa 這個稍微大一點。
i1 u6(7) ru2(6)zoi7 ua2 i ŭ zú-tsōi úa 他比我多。
zi2(6)gai5 gêng3(2)dng5(7) guê3(2) he2(6)gai5 tsí-kâi kèng-tn̂g kùe húr-kâi 這個比那個長。
le2-gai5 ho2, ua2-gai5 ru2(6)gêng3(2) ho2 lúr-kâi hó, úa-kâi zú-kèng hó 你的好,(但是)我的更好。
i1 oi6(7)zao2(6) mên2-guê3(2) i1 zao2 i ŏi-tsáu ménn-kùe i tsáu 他比我跑得快。
le2 gian5 mên2-guê3(2) i1 zao2. lúr kîann ménn-kùe i tsáu 你走路比他跑步快。
diê5(7)ziu1hu2(6) oi6(7) ian5(7)guê3(2) suan1tao5 a1bhoi6? tîe-tsiu-hú ŏi iânn-kùe suann-thâu a-bŏi? 潮州府比汕頭好嗎?
le2 sia2(6) gai5(7) ri7 ian5(7) ua2 gai5 lúr sía kâi zī iânn úa-kâi 你的字比我的好。
i1 zo3(2)se3 ian5(7) le2 i tsò-sùr iânn lúr 他做事比你做得好。
le2 bho5(7)êng7, su1 i1 lúr bô-ēng, su i 你沒有用,被他比下去了。
le2 oi6(7) zao2(6)ian5 i1 mê7? lúr ŏi tsáu-iânn i mē? 你能在跑步上超過他嗎?
bhoi6, ua2 su1 i1 bŏi, úa su i 不,我在跑步上落後於他。

最高階。

[edit | edit source]

用於最高階的詞語有上 siãng 和上頂 siãng-téng(最高);後者一般指商品的品質,例如——

Pêng'im TL 漢字 英語
u6(7) siang7-dua7-gai5 mê7? ŭ sīang-dūa kâi mē? 你是否有最大的那個?
zi2-gai5(7) ziu6(7)si6(7) siang7dua7 tsí-kâi tsĭu-sĭ sīang-tūa 這是最大的那個。
ua2 ain3(2) siang7dêng2(6)ho2-gai5 úa àinn sīang-téng-hó kâi 我要最好的(品質)。
華夏公益教科書